ولايت ظاهری!؟

سوال اين است كه در دوره غيبت كبری مسئوليت‌های مربوط به امامت، يعنی مرجعيت دينی و ولايت ظاهری چگونه ادامه می‌يابد؟

در اين دوره مسلمانان از چه راهی به احكام و قوانين اسلامی دسترسی پيدا می‌كنند و اين قوانين چگونه در جامعه اسلامی پياده می‌شود؟

 

پاسخ اين سوال را می‌توان از سيره امامان بزرگوار(ع) به دست آوريم. يكی از اقدمات آن بزرگواران تربيت دانشمندانی بود كه بتوانند احكام اسلام را با مرجعه به قرآن كريم سيره و سنت پيامبر و امامان به دست آورند. اين دانشمندان، به شهرهای دوردست كه امامان حضور نداشتند می‌رفتند و احكام اسلامی را به آنان می‌آموختند.

اين روش، برگرفته از قرآن كريم بود. قرآن كريم دستور می‌‌دهد گروهی از مردم وقت وهمّت خود را صرف شناخت دقيق دين كنند و به«تفقّه»در دين بپردازند تا پس از كسب علم به شهرهای خود بروند و قوانين اسلام را به مردم بياموزند.

تفقّه به معنای تفكر عميق است. افرادی كه به معرفت عميق در دين می‌رسند،«فقيه» ناميده می‌شوند. ما مسلمانان وظيفه داريم در زمان غيبت امام و عدم امكان دسترسی به ايشان به اين فقيهان مراجعه كنيم.

به چند سخن از پيامبر‌اكرم و ائمه اطهار در اين زمينه توجه كنيد:

1.پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايند:

حال كسی كه از امام خود دور افتاده و به او دسترسی ندارد، سخت‌تر از حال يتيمی است كه پدر را از دست داده است. زيرا چنين شخصی، در مسائل زندگی حكم و نظر امام را نمی‌داند. البته اگر يكی از پيروان ما كه به علوم و دانش ما آشناست، وجود داشته باشد، بايد ديگرانی كه به احكام ما آشنا نيستند، راهنمايی كند و دستورات دين را به آنها آموزش دهد. در اين صورت او در بهشت با ما خواهد بود1.

2.امام صادق(ع) می‌فرمايند:

هر كس از فقيهان كه نگهدارنده نفس خود، نگهبان دين خود، مخالفت با هوی و هوس خود و فرمان‌بردار فرمان خداوند خود باشد پس، بر مردم است كه از او پيروی كنند2.

3.گروهی از امام صادق(ع) پرسيدند كه برای قضاوت به چه كسی مراجعه كنيم. ايشان فرمودند:

از ميان كسانی كه در احكام دين تخصص دارند، يكی را برگزينيد؛ كه من چنين شخصی را قاضی و حاكم قرار داده‌ام3.

4.امام صادق(ع) درباره كسانی كه برای قضاوت به سلاطين يا قاضی آنان مراجعه می‌كنند، فرمودند:

هر كس به حق يا ناحقبه چنين كسانی مراجعه كند، به طاغوت مراجعه كرده و اين مخالف كلام خداست كه می‌فرمايد«می‌خواهند برای داوری نزد طاغوت روند، در حالی كه بايد به طاغوت كافر باشند4»

پرسيدند: پس چنين افرادی چه كنند؟

فرمودند: اينان بايد به يكی از شما كه سخنان ما را روايت می‌كند و در احاكم دين تفكر می‌كند و آنها را می‌داند، مراجعه كنند و به حكم او عمل نماييد. من چنين كسی را حاكم و داور ميان شما قرار داده‌ام5.

5.امام عصر(عج) در پاسخ يكی از ياران خود به نام اسحاق‌بن‌يعقوب كه درباره رويدادهای جديد عصر غيبت سوال كرد و راه چاره را جست‌وجو نمود، فرمود:

و درمورد رويداهای زمان به راويان حديث ما مراجعه كنيد. كه آنان حجّت من بر شمايند و من حجّت خدا بر آنها می‌باشم6.

توضيحات:

1.مستدرك‌الوسائل، ج17، ص317، ح21458

2.بحارالانوار، ج2، ص88

3.التهذيب، شيخ‌طوسی، ج2، ص303، ح53

4.سوره نساء، آيه60

5.اصول كافی، چاپ اسلاميه، ج1، ص113

6.كمال‌الدين، شيخ صدوق، ج2، باب45، ص483