انتظار منتظر

چرا امام علی(ع)خلافت را پذيرفت؟

علت پذيرش خلافت،به رغم اكراه امام علی(ع) از آن، امری قابل بررسی است. بهترين تحليل در اين باره را می توان در كلام امام علی(ع) يافت كه در خطبه 54 نهج البلاغه درباره استقبال مردم برای بيعت فرموده است:

«مردم همانند شتران تشنه كامی كه به آب برسند و ساربان رهايشان ساخته و افسار را از سر آنها بگيرد، بر من هجوم آوردند، به يكديگر تنه می زدند و فشار می آوردند، انچنان كه گمان كردم مرا خواهند كشت يا برخی ديگر را به قتل خواهند رسانيد. سپس اين موضوع(پذيرش خلافت) را زيرورو كرده، همه جهاتش را سنجيدم، به طوری كه خواب را از چشمم ربود.»

و نيز در خطبه شقشقيه درباره استقبال پرشور مردم و سرّ قبول خلافت، می‍ فرمايند:

«سوگند به خدايی كه دانه را شكافت و انسان را آفريد، اگر نه اين بود كه آن جمعيّت برای بيعت، گرداگردم جمع شده و به ياری برخاستند و از اين جهت، حجّت تمام شد و اگر نبود پيمانی كه خداوند از علمای امت گرفته كه در برابر پرخواری ستمگران و گرسنگی ستم ديدگان سكوت نكنند، من افسار شتر خلافت را رها می ساختم و از آن صرفنطر می كردم و پايان آن را يه جام آغازش سيراب می كردم. آن وقت، خوب می فهميد كه دنيای شما در نظر من از آب بينی بز بي ارزشتر است.»

بنابراين، علل پذيرش خلافت از جانب امام علی(ع) در جهات ذيل خلاصه می شود:

1.با حضور ياران و پيروان در گرداگرد آن حضرت و اعلام آمادگی برای بيعت و ياری او، حجّت بر امام علی(ع) تمام شد.

2.پيمانی كه از خداوند از عالمان گرفته است(احقاق حق ستمديدگان و مبارزه با پر خواری ستمگران).

3.جهت ديگری كه می توان بر اينها افزود، اين است كه در آن شرايط، امام علی(ع) كسی را نمی يافت كه بتواند متصدّی امر خلافت شود و بتواند آن هدف هايی را كه سال ها در سر داشت و تحقق نيافته بود، محقق سازد. چه كسی می توانست بار ديگر حكومت عادلانه رسول خدا(ص) را تجديد كند و آن خاطره های شيرين دوران رسول خدا(ص) را زنده سازد؟ نه صحابه مخلصی كه باقی مانده بودند و نه آنانی كه خود را به دنيا آلوده بودند، توانايی برداشتن اين بار سنگين را نداشتند. از اين رو امام علی(ع) وظيفه خود ديد كه اين امر مهم را بر عهده گيرد.

در كنار اين جهات، ممكن است عوامل ديگری نيز در پذيرش خلافت از جانب امام علی(ع) مطرح باشد، مانند: خطر هرج و مرج و جنگ داخلی در نتيجه عدم وجود زمامدار در جامعه، خطر هجوم دشمان ديرينه به كشور اسلام به خاطر بلا تكليفی و بی سرپرستی امت اسلام و ...